VARA-documentaire over tragedie rond Van Imhoff en zoektocht VBV
Raadsels rond ‘Van Imhoff’ en opvarenden
Sinds 2013 is redacteur van VBV-nieuws, Henry Neeter, bezig met onderzoek naar de tragedie rond het schip de ‘Van Imhoff’ dat in januari 1942 ten onderging. Die ondergang en gruwelijkheid alsmede het totale gebrek aan transparantie van de zijde van de overheid hield het VBV bezig.
Het VBV beschikt inmiddels over de totale lijst van namen van allen die aan boord waren, ook van gevangenen die geketend in kooien zaten. Daaronder bevonden zich gevangenen van barak E van het kamp Lawé Sigala-gala op Sumatra; de lijst van die gevangenen hebben wij echter niet en Neeter is nog steeds op zoek naar juist die lijst.
Het Nederlandse gouvernement had destijds bewust verschillende groepen ondergebracht in aparte barakken omdat er onder de gevangenen ook Nazi’s en NSB’ers zaten. Men wist exact waar de diverse groepen waren ondergebracht en ook wist men waar joodse gevangenen zaten. Wel zijn er relevante gegevens ontvangen van alle internationale organisaties behalve van het Nederlandse Ministerie van Defensie. Daarnaast werden de archieven van het NIOD en het Nationaal Archief uitgebreid bestudeerd. De lijst van juist die barak E met joodse gevangenen kwam niet boven water.
Het kamp betrof mensen die vanaf 1940 gevangen werden genomen alleen omdat hun achternamen Duits waren; Nederland beschouwde hen daarom als ‘staatsgevaarlijk’. Er waren onder meer politiemensen, rijksambtenaren, planters, zakenlieden (o.a. de eigenaar van de grootste bioscoop in Batavia stad) bij die officieel Nederlands staatsburger waren. Daarnaast waren er mensen die het Hitler-regime waren ontvlucht en via Nederland in Nederlands-Indië terecht waren gekomen om weer een veilig bestaan op te kunnen bouwen.
Het is ons bekend dat er ook Joodse gevangenen uit Barak E aan boord waren op de Van Imhoff en zijn verdronken. Hun namen zijn in Duitsland noch in Yad Vashem als Joodse slachtoffers bekend. Doel van het VBV is en blijft het verkrijgen van die namenlijst opdat zij niet in anonimiteit het leven lieten.
Het VBV deed en doet nog steeds een dringend beroep op het Ministerie van Defensie om toegang te krijgen tot deze, helaas nog steeds geheime, archieven van de ‘Marine in Nederlands-Indië’ waar deze gespecificeerde namenlijst zich moet bevinden.
Een mens kan wel roemloos ten onder gaan, maar deze lijst geeft hen een naam en wellicht mede daardoor een gezicht waardoor zij uit de anonimiteit worden gehaald om hen postuum eer te kunnen bewijzen.
Zie ook het artikel van auteur Werner Stauder: https://sites.google.com/site/messiaansestudies/duitse-joden-achter-indische-kawat
Op 10 december start de driedelige serie van Kees Schaap en Foeke de Koe waarin de waarheid wordt verteld over de scheepsramp met de Van Imhoff. Zondag 10, 17 en 24 december om 20:15 op NPO 2.
Onderstaande tekst ontleenden wij aan de internet site van BNN Vara. (https://pers.bnnvara.nl/de-ondergang-van-de-van-imhoff/)
Op 10 mei 1940 stak het Duitse leger de Nederlandse grens over. Na een kort verzet door een slecht voorbereid Nederlands leger namen ze zonder veel moeite de macht over.
Totaal onverwacht kwam het niet en in Nederlands Indië had men de expansiedrift van de Duitsers met argusogen bekeken. In de maanden voorafgaand aan de inval hadden de autoriteiten in Nederlands Indië als voorzorgsmaatregel alle namen en adressen van Duitsers en andere Duitstaligen verzameld. Toen het nieuws van de inval kwam werden zij gelijk gearresteerd, en de mannen in kampen gevangengezet.
In tegenstelling tot Europa bleef Nederlands Indië nog tot 1942 gevrijwaard van de oorlog. Maar met de groeiende angst voor een Japanse inval werd al in december ’41 besloten om groepen Duitse gevangenen over te brengen naar Brits Indië. De meeste Duitsers waren zo goed ingevoerd in de Nederlands-Indische samenleving dat ze als bondgenoot van grote waarde konden zijn voor de Japanse invasiemacht.
Het Nederlandse stoomschip de Van Imhoff werd ingezet om 477 van de Duitse burgergevangenen over te zetten. Alles lijkt voorspoedig te gaan tot het schip bij Sumatra in het vizier van een Japans gevechtsvliegtuig komt. Zonder enig afweergeschut en zonder Rode Kruistekens was het schip geen partij voor de Japanse vliegers. Er waren slechts een paar bommen voor nodig om het schip lek te laten slaan. En toen begon het drama.
Het vertrouwde ‘vrouwen en kinderen eerst’ maakte plaats voor ‘kapitein en bemanning eerst’.
Met de Nederlandse kapitein zélf voorop. Alle sloepen werden te water gelaten en pas toen de Nederlandse en Indische bemanning veilig van boord waren kregen de Duitse gevangenen, die in het ruim van het schip gevangen zaten achter prikkeldraad en doodsangsten moeten hebben uitgestaan, de sleutels om zich te bevrijden.
Zonder sloepen en onder dreiging van gericht geweervuur, was het een vrijwel verloren zaak. Een groep drenkelingen werd op zee door een te hulp geschoten Nederlands schip aangetroffen. Maar omdat er alleen maar Duitsers op het vlot zaten, besloot de kapitein ze aan hun lot over te laten.
Slechts 66 Duitsers wisten de ramp te overleven en spoelden aan op het Nederlands-Indische eiland Nias. Hier pleegden ze samen met de Indische bevolking een coup en droegen het eiland later over aan de Japanners. Ruim vierhonderd gevangenen vonden op zee de dood.
Het incident werd in Nederland bij het grote publiek niet bekend, en ook de kapitein hield angstvallig stil wat er was gebeurd. Pas jaren later, in 1965, maakte Dick Verkijk als redacteur van VARA’s ‘Achter het nieuws’ een reportage over de affaire. Deze werd door het bestuur van de omroep en de PvdA te gevoelig bevonden, en eindigde op de plank. Televisiechef J.W. Rengelink verdedigde de beslissing met de woorden:
‘De erkenning dat ook Nederland – zij het incidenteel – een fout of zelfs fouten heeft gemaakt, kan juist een verzwakking zijn van de opvatting dat het in de eerste plaats de Duitsers zijn geweest, die een haatpsychose hebben veroorzaakt die hier en daar buiten de nazikringen tot felle reacties heeft geleid.’ Een andere directeur schreef: ‘Het gebeurde staat in geen verhouding tot wat de nazi-staat hier heeft aangericht.’
Toen Dick Verkijk vervolgens naar Het Parool ging met zijn verhaal werd hij door de omroep ontslagen. De film zelf is sindsdien spoorloos verdwenen.